Er is onderscheid tussen voorleestools zoals ReadSpeaker en schermlezers zoals NVDA.
Een voorleestool leest doorgaans alleen de (echte) tekst op het scherm voor. Er zijn voorleestools die ook de beeldbeschrijvingen (een tekstalternatief voor de informatie in een afbeelding) voorlezen. De Apple-, Windows- en Android-besturingssystemen leveren zowel een voorlees-tool als een schermlezer. In een iPhone en iPad zit een dergelijke voorleesfunctie standaard in het besturingssysteem, maar deze moet wel via Instellingen > Toegankelijkheid > ‘Gesproken materiaal’ geactiveerd worden.
Een schermlezer daarentegen leest alles voor: niet alleen de tekst maar ook de menu’s. Blinden en slechtzienden gebruiken dit om te navigeren, formulieren in te vullen, handelingen te verrichten, overzichtslijsten van links, koppen, knoppen, oriëntatiepunten op te roepen en nog veel meer. Omdat blinden en slechtzienden noodzakelijkerwijs navigeren in een sequentiële volgorde dient er een logische volgorde te zijn vastgelegd in de code. In een iPhone en iPad heet een dergelijke schermlezer Voiceover. In Windows heet deze Narrator (Verteller), in Android heet de schermlezer Talkback.
Anders dan het woord doet vermoeden leest de schermlezer dus niet alleen voor wat op het scherm te zien is, maar wat er achter de schermen in de code is vastgelegd. Voor designers en ontwikkelaars is het overigens een handig hulpmiddel om de eigen code te evalueren.
In algemene zin heeft een voorleestool (zoals ReadSpeaker of de Hardop lezen-functie in Edge) meerwaarde:
- voor mensen met taal- en ontwikkelstoornissen die moeite hebben met het ‘ontcijferen’ van tekst en geholpen zijn met audio-ondersteuning. In deze gevallen is het zinvol als in de tekst kan worden meegelezen met een meeleescursor die aangeeft welk woord op dat moment klinkt: een soort karaokebalkje dus;
- voor gebruikers met een zeer milde vorm van slechtziendheid. Mensen die slechtziend zijn zullen hun eigen hulptechnologie inzetten om websites goed te kunnen waarnemen, bedienen en begrijpen;
- voor gebruikers die tijdelijk slechtziend zijn, bijvoorbeeld door een oogontsteking, betraande ogen.
Voor gebruikers die vanwege de situatie niet goed kunnen zien, bijvoorbeeld bij fel zonlicht op het scherm; - als een vorm van aandacht voor uw gebruikers: u laat zien dat u rekening houdt met mensen die moeite hebben met lezen.
Wel is het belangrijk te zorgen voor een goede werking van de voorleestool.
- De tekst op het scherm moet echte tekst zijn. Een voorleestool kan immers geen afbeeldingen van tekst voorlezen.
- Omdat de voorleestool lineair door de tekst heen gaat dient de leesvolgorde logisch te zijn.
- De code van de pagina’s dient robuust gebouwd te zijn, d.w.z. geen fouten te bevatten en dermate goed in elkaar te zetten dat het parsen (vertalen van die code) naar user agents. Voorleestools, brailleleesregels, browsers en andere technologie kunnen dan goed overweg met uw website.