Onder de noemer TPUB2 werden in de periode 2021 – 2022 workshops georganiseerd voor leden van de Mediafederatie. Van de deelnemende uitgevers werd alleen een investering in tijd gevraagd om de workshops te volgen en de kennis op te nemen, om daarna het geleerde in eigen huis verder te brengen. Doel: uitgevers klaar te stomen, voordat de wetgeving rondom toegankelijk publiceren in 2025 van kracht gaat.

De workshop Bewustwording was de eerste van de reeks. In een drietal sessies leerden de deelnemers met nieuwe ogen kijken naar hun eigen digitale publicaties. ‘Je gaat het nu eenmaal zien als je het doorhebt’, aldus Hans Beerens, manager Toegankelijkheid bij Dedicon en trainer van deze workshop.

Inhoud

Tijdens de workshop Bewustwording kwamen de volgende onderwerpen aan bod:

• Digitale toegankelijkheid
  Wat verstaan we daar eigenlijk onder? Welk beeld hebben we daar bij? Waarom is het belangrijk en voor wie?
• Formele eisen
  Welke wetgeving is relevant voor uitgevers? Welke richtlijnen zijn er om te kunnen voldoen aan de wetgeving die in 2025 van kracht wordt? Welke standaarden voor websites en EPUB-bestanden helpen toegankelijk te publiceren aan de bron? Welke principes zijn een goed uitgangspunt voor het inschatten van toegankelijkheid van digitale publicaties?
• Business case
  Welke mythes zijn er in omloop rond digitale toegankelijkheid? Aan welke kosten moet je denken? En welke ontwikkelingen zijn relevant voor inclusief publiceren?
• Beperkingen
  Welke beperkingen kennen we? Wat voor gebruikservaringen hebben mensen met een leesbeperking? En wat voor hulptechnologie gebruiken zij bij lezen en leren?

Doelgroep

Omdat toegankelijkheid de verantwoordelijkheid is van iedereen in het publicatieproces werd de workshop Bewustwording gegeven voor uitgeefcoördinatoren en uitgevers, productiebegeleiders, projectmanagers en product owners, ontwerpers en vormgevers, ontwikkelaars en testers en voor redacteuren en contentspecialisten.

Resultaten

Met de workshop Bewustwording werden de volgende resultaten nagestreefd:
Deelnemers kunnen…

• het belang van digitale toegankelijkheid en inclusief publiceren benoemen;
• relevante wetgeving en standaarden noemen;
• de vier principes voor digitale toegankelijkheid definiëren;
• minimaal zes voorbeelden noemen van maatregelen voor digitale toegankelijkheid;
• minimaal vier redenen noemen waarom toegankelijkheid goed is voor business;
• verschillende beperkingen en ondersteunende technologie benoemen;
• globaal (mogelijke) toegankelijkheidsproblemen herkennen.

Bekijk de workshop Bewustwording

Nieuwsgierig naar de inhoud van deze workshop? Download dan een van deze documenten:

• Download de samenvatting (Word, 106 kB)
• presentatie bewustwordingssessie versie maart 2022 (PowerPoint, 6,5 MB)

Beide documenten zijn toegankelijk.

Wat is een EPUB3 en hoe werkt het?

EPUB 3 is een aanbevolen standaard voor digitale publicaties in de publieke sector. Davy Kager vertelt meer over deze alles-in-één leesvorm in deze korte video. Met duidelijke praktijkvoorbeelden laat hij de mogelijkheden zien.

Video de mogelijkheden van EPUB3

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Hoe werkt een voorleeshulp?

Mensen met een leesbeperking zoals bijvoorbeeld dyslexie, kunnen gebruik maken van een voorleeshulp. Rianne van Kraaij werkt op de klantenservice van Dedicon en krijgt in de dagelijkse praktijk regelmatig vragen over de voorleeshulp. In deze korte video vertelt zij meer over de werking van de voorleeshulp aan de hand van praktische voorbeelden.

Video voorleeshulp in de praktijk

‘Ook uitgevers kunnen bestanden grotendeels toegankelijk maken’

Mensen met een leesbeperking (blind, slechtziend of iemand met dyslexie) zijn gebaat bij toegankelijke publicaties. Bijvoorbeeld digitale bestanden, waarvan de tekst met tekst-naar-spraaksoftware voorgelezen kan worden. Of op de tast met een brailleleesregel. Karlijn Lauwers is didactisch specialist bij Dedicon. Zij bewerkt bestanden van onder andere uitgeverijen tot een bestand dat prettig is voor mensen met dyslexie. In deze korte video vertelt zij meer over haar werkzaamheden. En dat uitgeverijen zelf al meer kunnen doen om digitale bestanden aan de bron toegankelijk te maken dan ze zouden verwachten.

Video digitale bronbestanden bewerken

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Ervaring en gebruik vergrotingssoftware

Zeer slechtzienden maken vaak gebruik van vergrotingssoftware om teksten en afbeeldingen op het beeldscherm te vergroten. Yvonne Rutten is zeer slechtziend en maakt gebruik van vergrotingssoftware om boeken, krant en websites te lezen, maar ook voor haar werk als helpdeskmedewerker. In deze korte video vertelt zij meer over haar ervaring en gebruik van de software.

Video vergrotingssoftware

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Hoe lees je met een brailleleesregel en schermlezer?

Als iedereen gebruik kan maken van de mogelijkheden van internet, computers en smartphones spreken we van digitale toegankelijkheid. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Wie een visuele beperking heeft gebruikt dikwijls hulpmiddelen om digitale informatie te kunnen lezen. Davy Kager is blind en legt in deze korte video uit hoe een brailleleesregel werkt en hoe hij een schermlezer gebruikt bij het bedienen van zijn smartphone.

Video hulpmiddelen

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Samenwerking digitale toegankelijkheid

Steeds meer uitgeverijen zien de toegevoegde waarde van toegankelijk publiceren aan de bron omdat de producten en diensten voor iedereen beter worden. Brancheorganisaties MEVW en de GAU hebben samen met Dedicon, de Oogvereniging, VIVIS en Vereniging Onbeperkt Lezen de krachten gebundeld. Samen zijn zij gestart met het project Toegankelijk Publiceren aan de Bron.

Experts delen kennis en begeleiden de uitgeverijen in verschillende workshops van bewustwording tot verankering. Alle kennis is verzameld in vier gidsen met tientallen praktische tips over toegankelijk publiceren aan de bron. En op deze kennisbank Inclusiefpubliceren.nl staat praktische informatie, diverse toegankelijkheidscheckers én online trainingen.

Introductievideo Inclusief Publiceren

Platform IPIP: cursussen toegankelijke digitale publicaties

Het platform Inclusive Publishing In Practice (IPIP) bevat tientallen cursussen en leermaterialen op het gebied van inclusief publiceren. Deze helpen uitgevers bij het maken van toegankelijke digitale publicaties. Het cursusmateriaal is ontworpen voor professionals werkzaam in de wereld van digitaal publiceren. Alle materialen zijn gratis beschikbaar.

Digitale toegankelijkheid begrijpelijker

Het leerplatform IPIP wil een startpunt zijn voor professionals door digitale toegankelijkheid toegankelijker en begrijpelijker te maken. De leereenheden zijn vooral te zien als springplank naar meer gedetailleerde informatie die voorhanden is in de vele gezaghebbende bronnen.

Het leermateriaal is ontwikkeld om professionals te ondersteunen bij het produceren van toegankelijke digitale publicaties. Het helpt bij het voldoen aan wettelijke eisen, vooral op het gebied van e-books en e-commerce. IPIP ondersteunt het veranderproces en de transitie naar toegankelijk publiceren aan de bron. Het leerproces in IPIP helpt bovendien nieuwe kennis en vaardigheden te vertalen naar je eigen workflow.

Effectief leren, individueel of gezamenlijk

Het IPIP leermateriaal is zo ontworpen dat het aansluit bij specifieke leerbehoeftes. Het platform ondersteunt verschillende manieren van leren en doet aanbevelingen voor effectief leren en het in de praktijk brengen van inclusief publiceren. Het leermateriaal van IPIP is bovendien eenvoudig te integreren in het beleid en opleidingsprogramma van je organisatie.

De online cursussen en modules kun je doen in je eigen tijd en tempo. Dit geeft ruimte voor flexibiliteit en leren op je persoonlijke voorwaarden.
Maar je kunt cursussen en modules ook samen met collega’s, vakgenoten of leden van je multidisciplinaire team doen. Elke leereenheid bevat een activiteit die het gezamenlijk leren aanmoedigt en ondersteunt.

Door eigen digitale publicaties te gebruiken als aanvullend leermateriaal kun je de nieuwe kennis en vaardigheden verder uitbouwen. Aan elke leereenheid zijn activiteiten toegevoegd die dit mogelijk maken. Deze hebben tot doel een vertaalslag te maken naar inclusief publiceren in de praktijk.

Blended learning en workshops

Je kunt online leren combineren met fysieke bijeenkomsten. Blended learning en samenwerkend leren is mogelijk onder begeleiding van een expert, bijvoorbeeld in workshops. Eén van de mogelijkheden is ‘flipping the classroom’ toe te passen, waarbij iedereen eerst thuis een specifieke module voorbereid. In de fysieke bijeenkomsten kun je dan aandacht schenken aan het verwerken van de nieuwe kennis en het gezamenlijk aanleren van vaardigheden.

Het leermateriaal is ontwikkeld door de partners BrailleNet (Frankrijk), Dedicon (Nederland) en de Johannes Kepler Universität (Oostenrijk). Het project was een strategisch partnerschap en is gefinancierd door het Erasmus+ programma van de Europese Unie.

Bron: https://www.inclusivepublishinginpractice.org/

Meer leesplezier met eenvoudige publicaties

Keep it simple, stupid. Dit designprincipe werd in 1960 door de US Navy geïntroduceerd. De betekenis ervan is al even simpel: vermijd complexiteit bij het ontwerpen van systemen. Less is more. Schrijven is schrappen. Oftewel, hoe minder overdaad, hoe beter het product; eenvoud is te prefereren boven overdaad. En dat geldt zeer zeker voor het maken van toegankelijke publicaties.

Waarom zou je kiezen voor eenvoud?

• Je wilt een gebruiksvriendelijke en bruikbare publicatie. Meer gebruiksmogelijkheden dwingen tot meer denkwerk. Waar kon ik het lettertype ook weer veranderen? Hoe kom ik op die ene pagina? Bij eenvoudige, gebruiksvriendelijke digitale publicaties gaat dat intuïtief, op gevoel. En dus met gemak, zonder lang na te denken.
• Je lezers moeten digitale publicaties in verschillende programma’s kunnen waarnemen, bedienen en begrijpen. Lees ook het artikel Weet hoe hulptechnologie werkt. Maar dat niet alleen: je wilt ook dat ze dit met gemak en genot doen. Dan kunnen ze hun aandacht houden bij het lezen en leren. Want daar was het je om te doen, toch?

Hoe pak je het aan?

• Weersta de verleiding er steeds iets bij te bedenken. Want niet alles wat kan, is ook meteen nodig.
• Zorg ervoor dat je lezers zo min mogelijk hoeven te doen om van je publicatie te genieten. Voorkom extra stappen, haal tussenstappen weg. Doe dat ook samen met andere partners in de keten, zodat bijvoorbeeld zoeken, bestellen, betalen en gebruiken vloeiend en vriendelijk verloopt.
• Bied lezers van je digitale publicatie mogelijkheden aan die vanaf het eerste moment duidelijk zijn. En makkelijk te onthouden zijn voor de volgende keer. Sluit aan bij wat lezers al gewend zijn. Zo verliezen ze niet onnodig veel tijd. Moeten lezers eerst puzzelen op hoe het werkt, onnodig lang nadenken, dan loop je grote kans dat ze afhaken.
• Onthoud: ook bij iedere update moet het eenvoudig blijven.

Technologie moet goed met elkaar kunnen samenwerken

Als je een goed toegankelijke digitale publicatie wilt maken, dan moet alle technologie ermee overweg kunnen. Dat wil zeggen: de digitale publicaties zijn geschikt voor alle applicaties, browsers en apparaten. Oftewel, de inhoud moet goed verwerkt, begrepen en getoond kunnen worden door verschillende browsers en (hulp)apparatuur, zoals een screenreader.

Waarom digitale publicaties voor alle technologie?

• Je wilt dat alle technologieën op verschillende soorten apparaten jouw digitale publicaties goed begrijpen. Vooral samen met hulptechnologie. Zo moet een e-book goed met readers samenwerken en een website met browsers.
• Het moet wel werken zoals je het had bedacht en bedoeld. Werkt het niet, dan sla je de plank mis en bereik je niemand. Of veel minder mensen dan waarop je had gehoopt.
• Alles kan pas goed functioneren bij een ‘compatibel ABCD’tje’: Applicatie (het programma), Besturingssysteem (van het apparaat), Content (de digitale informatie) en Device (het apparaat) werken dan allemaal in harmonie samen. Overigens, er komen steeds meer diensten die dit ABCD’tje in één omgeving aanbieden. Bijvoorbeeld een reader in een browser voor het lezen van digitale boeken op elk apparaat.

Hoe pak je het aan?

• Door ‘robuust’ te ontwerpen en bouwen. Robuust wil zeggen: ‘stevig’. Zonder fouten in de code en volgens de standaardafspraken. Anders ‘praat’ technologie niet goed met elkaar.
• Door geen hindernissen op te werpen voor (hulp)technologie. Vermijd verouderde technologieën en omzeil de code niet met trucjes.
• Door je te richten op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen van (hulp)technologie. Dan ben je met je publicatie ook nog eens beter voorbereid op nieuwe ontwikkelingen in technologie.
• Onderzoek ook of het goed werkt met hulptechnologie. Want iedereen moet de inhoud kunnen waarnemen met de ogen, oren (laten voorlezen), handen (in braille voelen).